سولانا شبکه‌ای نسبتاً پیچیده است. استفاده از فناوری‌های نوین در آن باعث شده این بلاک چین یکی از بهینه‌ترین نمونه‌های موجود باشد. با این حال برای کارکردن با این شبکه و استفاده از توکن SOL نیازی به درک کامل نحوه عملکرد این شبکه و جزئیات فنی آن نخواهید داشت.
توکن بومی این شبکه سول (SOL) نام دارد. طبق اعلام سولانا، هر سال ۸ درصد به تعداد توکن‌های شبکه اضافه می‌شود. از سوی دیگر، طی هر سال، از این ۸ درصد، ۱۵ درصد در قالب نرخ کاهش تورم کسر می‌شود و این کاهش تا حدود ۱۰ سال ادامه پیدا می‌کند. در نهایت پس از حدود ۱۰ سال، تورم سالیانه سولانا به ۱.۵ درصد می‌رسد.
بلاک‌ها اسکلت هر بلاک چین هستند. با قرارگرفتن تراکنش‌ها و اطلاعات آنها در بلاک‌ها، زنجیره‌ای تشکیل می‌شود که بلاک چین نام دارد. در واقع بلاک‌ها مثل تکه‌های پازل هستند که در نهایت تصویری کلی به نام بلاک چین را می‌سازند. برای درک بهتر مفهوم بلاک چین می‌توانید مطلب «بلاک چیست؟» را مطالعه کنید.
در سولانا هر بلاک، اسلات (Slot) نام دارد و اعتبارسنجی خاص به نام لیدر (Leader) آنها را می‌سازد. هر اعتبارسنج در این شبکه عضوی از خوشه (Cluster) شبکه است. در این شبکه، هر خوشه تنها یک اعتبارسنج دارد و وظیفه آن اضافه‌کردن بلاک‌ها یا همان اسلات‌ها به دفتر کل بلاک چین است.
این بلاک چین برای افزایش سرعت و بهره‌وری از اثبات تاریخچه (Proof of History) استفاده می‌کند. اثبات تاریخچه این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند تا با ایجاد سلسله‌ای از سوابق، از آنها به‌عنوان تأییدی برای تعیین تاریخ دقیق رخدادها استفاده کنند. استفاده از چنین مکانیسمی سبب می‌شود که شبکه سولانا سریع و سبک باشد؛ چراکه دیگر نیازی به صرف زمان برای اجماع بر سر برچسب‌های زمانی نیست.
اثبات تاریخچه در واقع یک مرجع سراسری در شبکه Solana برای ثبت زمان است. هدف اصلی این فناوری برقراری امنیت شبکه بدون فداکردن سرعت است.
تمام تراکنش‌ها و رخدادهای شبکه با تابع هش SHA256 هش می‌شوند. با استفاده از این تابع، خروجی منحصربه‌فرد بوده و حدس‌زدن آن تقریباً غیرممکن است. پس از هش‌شدن، هر خروجی به‌عنوان ورودی هش بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این روند باعث ایجاد یک زنجیره ناگسستنی از تراکنش‌های هش‌شده می‌شود. به‌عبارت دیگر، یک اعتبارسنج (Validator) می‌تواند بدون آنکه نیازی به برچسب‌های زمانی (Timestamp) معمول داشته باشد، تراکنش و رویدادها را به یک بلاک اضافه کند. از سوی دیگر، روند هش‌کردن زمانی مشخص دارد و از همین رو اعتبارسنج‌ها می‌توانند به‌راحتی بررسی کنند که چقدر زمان سپری شده است.
به‌بیان ساده، هر نود در سولانا یک ساعت برای خودش دارد و این یعنی دیگر مثل شبکه بیت کوین نیازی نیست تمام نودها برای یک تراکنش اجماع کنند. برای فهم بهتر این روند پیچیده به این مثال توجه کنید:
فرض کنید سه تراکنش «الف»، «ب» و «ج» داریم؛ شبکه Solana تراکنش‌ها را با استفاده از پروتکل اثبات تاریخچه اجرا می‌کند. یعنی:
این موضوع باعث ایجاد معیاری می‌شود که نسبی نیست و برای تمام مشترکان شبکه واضح و عینی است. به همین دلیل سرعت بلاک چین سولانا نسبت به بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام یا اثبات کار بسیار بیشتر است و این شبکه می‌تواند در هر ثانیه ۵۰ هزار تراکنش را پردازش کند. برای درک بهتر این موضوع آن را با ظرفیت تأیید تراکنش در بیت کوین مقایسه کنید که ۵ تا ۷ تراکنش در ثانیه است.
در سولانا، لیدر مسئول ساخت بلاک‌هاست و لیدرها در بازه‌های زمانی مشخص تغییر می‌کنند. این تغییر به‌صورتی است که نودها می‌دانند لیدر بعدی چه کسی است.
برخلاف بیت کوین که در آن برچسب‌های زمانی به ساعت محلی ماینر وابسته است، در سولانا چنین وابستگی‌ای وجود ندارد؛ چراکه اثبات تاریخچه این نیاز را برطرف کرده و مفهوم زمان در قالب یک اصل سراسری توسط شبکه تعیین می‌شود.
با وجود تمام مزایای اثبات تاریخچه، این فناوری دارای معایبی است. مثلاً، تبدیل‌شدن به یک اعتبارسنج در Solana نیاز به سخت‌افزاری نسبتاً قدرتمند دارد و اگر شما این ملزومات را نداشته باشید، نمی‌توانید اعتبارسنج این شبکه باشید. از سوی دیگر، اثبات تاریخچه باعث متمرکزتر شدن سولانا می‌شود؛ چراکه دیگر مثل شبکه‌های اثبات سهام معمولی، هر کسی نمی‌تواند به‌عنوان اعتبارسنج فعالیت کند.
مشکل دیگری که در این میان به وجود می‌آید، حجم بالای تراکنش‌هاست. همان طور که گفتیم، سرعت انجام تراکنش‌ها در این شبکه بالاست. با فرض این که هر تراکنش ۲۵۰ کیلوبایت باشد و در هر ثانیه ۵۰ هزار تراکنش تأیید شود، هر سال ۴۰ پتابایت داده روی بلاک چین ذخیره خواهد شد. حجمی که شاید ذخیره آن برای هر کسی مقدور نباشد.
سولانا برای حل این مشکل راهکار آرشیوکننده‌ها را ارائه کرده است که در ادامه نحوه کارکرد آن را تشریح کرده‌ایم.